Tkliwość piersi, PMS i bolesne miesiączki, to objawy, które obserwuję u większości moich pacjentek! Czy wiesz, że tak nie musi być? Takie dolegliwości mogą świadczyć o zaburzeniach równowagi między estradiolem a progesteronem — czyli tzw. dominacją estrogenową, o której chcę Ci dziś opowiedzieć! Zapraszam do czytania.
Rola estrogenów i progesteronu w kobiecym cyklu
Układ hormonalny koordynuje pracę naszych narządów. Hormony są rozpowszechniane w organizmie za pośrednictwem krwi. A nasze komórki posiadają specjalne receptory, dzięki którym hormony mogą się z nimi „połączyć” i wywołać konkretny efekt. I właśnie o tych efektach chce Ci opowiedzieć! Skupmy się dziś na dwóch ważnych hormonach: progesteronie i estrogenach.
Progesteron produkowany jest przez ciałko żółte po przebytej owulacji. To on odpowiada za przygotowanie macicy na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Do funkcji progesteronu należy:
- utrzymanie ciąży, zapobiegając przedwczesnym skurczom macicy (dlatego często u kobiet z pozytywnym testem ciążowym sprawdza się stężenie progesteronu),
- hamowanie rozrostu endometrium pod wpływem estrogenów.
Oczywiście u kobiet, które nie są w ciąży, również odgrywa ważną rolę — pomaga utrzymać jasność umysłu i koncentrację.
Do grupy estrogenów należy: estradiol, estron i estriol. U kobiet w wieku rozrodczym większość produkowana jest przez jajniki, a ich funkcje obejmują m.in.:
- kształtowanie się żeńskich narządów płciowych,
- rozwój piersi,
- pobudzenie libido,
- zwiększenie wydalania cholesterolu z żółcią,
- przyrost komórek błony śluzowej macicy (endometrium),
- wpływ na cholesterol HDL i LDL,
- zapobieganie osteoporozie poprzez zwiększenie ilości wapnia,
- zwiekszanie krzepliwości krwi,
- wpływ na wydzielanie łoju i powstawanie trądziku (o tym opowiem Ci w dalszej części artykułu),
- stymulację rozrostu błony śluzowej macicy i przygotowanie jej na zapłodnienie.
Jak widzisz, estrogeny mają wiele funkcji w naszym organizmie. Gdy wszystko działa prawidłowo, estrogeny wykonują swoją „pracę”, a następnie są metabolizowane i wydalane z organizmu. Jeśli coś zaburzy ich działanie, dochodzi do zaburzeń między hormonami i możemy mieć do czynienia z tzw. dominacją estrogenową, o której opowiem Ci za chwilę więcej!
Przewaga estrogenowa
Przewaga estrogenowa to brak równowagi między estrogenem i progesteronem. Do głównych czynników dominacji estrogenowej zaliczamy:
- zaburzenia owulacji i zaburzenia w wydzielaniu progesteronu,
- nadmierną masę ciała — komórki tłuszczowe również produkują estrogen (w wyniki przekształcenia androgenów w estrogeny za pośrednictwem enzymu nazywanego aromatazą),
- insulinooporność — wysoka insulina może stymulować powstawanie androgenów, a te z kolei są przekształcane w estrogeny,
- ekspozycję na ksenoestrogeny, czyli substancje, które mają zdolność naśladowania estrogenów. Ksenoestrogeny są obecne w środkach ochrony roślin, plastiku, opakowaniach na żywność (plastikowych), lakierach, farbach do włosów, szamponach, perfumach, kosmetykach, dodatkach do żywności,
- zaburzenia metabolizmu estrogenów, które wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania narządów (wątroby/jelit),
- antykoncepcja hormonalna. Źle dobrana antykoncepcja może być źródłem zbyt wysokiej dawki estrogenów.
Na dominację estrogenową szczególnie narażone są kobiety z:
- niedoczynnością tarczycy,
- zespołem policystycznych jajników (PCOS),
- wysokim stężeniem kortyzolu,
- zaburzeniami mikrobioty.
Dominacja estrogenowa — objawy i diagnostyka
Objawy dominacji estrogenowej obserwuję u większości moich pacjentek! Niestety ten temat często jest ignorowany przez lekarzy i czasami mijają miesiące lub lata, aż pacjentka dowie się, z czego wynika jej złe samopoczucie! Sprawdź, czy nie masz tych objawów. Przewaga estrogenowa może powodować:
- bolesne i obfite miesiączki,
- tkliwość piersi,
- trądzik (szczególnie w czasie owulacji i miesiączki),
- torbiele w piersiach,
- mięśniaki macicy,
- zatrzymywanie wody w organizmie,
- PMS,
- migrenami przed miesiączką.
Znasz te objawy? Koniecznie przyjrzyj się swoim hormonom! Aby zdiagnozować przewagę estrogenową, sprawdź proporcje progesteronu do estradiolu. Badania wykonaj 7 dni przed miesiączką. Oczekiwany stosunek to 1:10. Jeśli Twój estradiol jest w znacznej przewadze, to masz do czynienia z przewagą estrogenową! Co dalej? O tym, jak poradzić sobie z dominacją estrogenową wyjaśniam w kursie ,,Działaj z dominacją estrogenową’’. Razem z dietetyczką Klaudią Sikorą pomożemy Ci wrócić do równowagi hormonalnej.
Wysoki poziom estrogenów, to również wyższe ryzyko nowotworu piersi u kobiet przed menopauzą. Czy to oznacza, że każda kobieta z wysokim stężeniem estrogenu jest skazana na raka? Absolutnie nie! Ale pamiętaj, że masz wpływ na swoje zdrowie.
Jeśli nie chcesz czekać i zacząć działać już dziś! To mam dla Ciebie kilka szybkich tipów, które przybliżą Cię do lepszego samopoczucia.
Jak poradzić sobie z dominacją estrogenową?
Jeśli wiesz, że dominacja estrogenowa dotyczy również Ciebie, to działaj! Oto kilka rad, które sprawdzają się u moich pacjentek:
- jedz błonnik pokarmowy i skrobię — to naturalne probiotyki, które stymulują mikrobiotę do wzrostu. Źródłem błonnika są m.in.: owoce i warzywa, nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe, orzechy i nasiona. Natomiast skrobię znajdziesz w ziemniakach, kaszach, ryżach, makaronach.
- jedz warzywa kapustne, które usprawniają wydzielanie estrogenów. Należą do nich: kapusta biała, jarmuż, kalafior, kalarepa, brokuł.
- zadbaj o sen i ogranicz stres — stresujący styl życia i brak regeneracji wpływa na uszczuplenie ilości Bifidobacterium, które (tak jak Lactobacillus) są najbardziej pożądanym gatunkiem bakterii.
- nawadniaj się, aby wydalić nadmiar hormonów.
- zadbaj o wątrobę — ogranicz cukry proste, tłuszcze trans i żywność przetworzoną. Jeśli przyjmowałaś antykoncepcję hormonalną, to możesz potrzebować dodatkowego wsparcia.
- przyjrzyj się lekom, które przyjmujesz. Oczywiście nie namawiam Cię, abyś na własną rękę przerwała farmakoterapię! Ale czy wiesz, że leki wpływają destrukcyjnie na mikrobiotę jelitową? Należą do nich m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne — czyli leki przeciwbólowe. Zastanów się, czy nie nadużywasz ich.
- bądź aktywna – regularne uprawianie sportu sprzyja normalizacji masy ciała, a tkanka tłuszczowa jest enokrynnie czynna!
- sprawdź jakich kosmetyków używasz, może istnieją ich zdrowsze wersje z certyfikatami? W przypadku artykułów higienicznych polecam Ci korzystać z bawełny organicznej, która nie zawiera wybielaczy i substancji zapachowych.
- wybieraj pojemniki ze szkła, a ogranicz puszki i plastik (szczególnie te, w których przechowujesz żywność).
- wybieraj obuwie z naturalnych materiałów (unikaj plastikowego tworzywa, aby zapobiec wchłanianiu substancji chemicznych).
- wybieraj ubrania z naturalnych materiałów z certyfikatami,
Przydatna może okazać się również suplementacja. Warto rozważyć przyjmowanie:
- witamin z grupy B (w formie zmetylowanej), które wpływają korzystnie na detoks estrogenów w wątrobie. Szczególnie zwróć uwagę na obecność zmetylowanej witaminy B12 i folianów.
- jod — pomaga utrzymać równowagę między „dobrymi” i „złymi” estrogenami,
- Diindolometanu — DIM – to aktywator enzymu, który pomaga regulować dominację estrogenu. A nawet zmniejszyć ryzyko raka piersi.
- kurkumy — to najsilniejszy przeciwutleniacz, który zmniejsza ryzyko nowotworów estrogenozależnych,
- magnez, cynk, selen i wiele, wiele innych inhibitorów aromatazy, czyli substancji hamujących przekształcanie androgenów w estrogeny.
Więcej o suplementach (i nie tylko) znajdziesz w naszym kursie ,,Działaj z dominacją estrogenową’’:
Bibliografia:
- Ebrecht M, Hextall J, Kirtley LG, Taylor A, Dyson M, Weinman J. Perceived stress and cortisol levels predict speed of wound healing in healthy male adults. Psychoneuroendocrinology. 2004 Jul;29(6):798-809. doi: 10.1016/S0306-4530(03)00144-6. PMID: 15110929.
- Wiggs AG, Chandler JK, Aktas A, Sumner SJ, Stewart DA. Wpływ diety i ćwiczeń na endogenne estrogeny i późniejsze ryzyko raka piersi u kobiet po menopauzie. Endokrynol przedni (Lausanne). 2021 Wrz 20;12:732255. doi: 10.3389/fendo.2021.732255. PMID: 34616366; PMCID: PMC8489575.
- Samavat H, Kurzer MS. Estrogen metabolism and breast cancer. Cancer Lett. 2015 Jan 28;356(2 Pt A):231-43. doi: 10.1016/j.canlet.2014.04.018. Epub 2014 Apr 28. PMID: 24784887; PMCID: PMC4505810.
- Vrtačnik P, Ostanek B, Mencej-Bedrač S, Marc J. The many faces of estrogen signaling. Biochem Med (Zagreb). 2014 Oct 15;24(3):329-42. doi: 10.11613/BM.2014.035. PMID: 25351351; PMCID: PMC4210253.
- Desmawati D, Sulastri D. Phytoestrogens and Their Health Effect. Open Access Maced J Med Sci. 2019 Feb 14;7(3):495-499. doi: 10.3889/oamjms.2019.044. PMID: 30834024; PMCID: PMC6390141.
- Bomba-Opoń D., Czajkowski K., Karowicz-Bilińska A., Nowak-Markwitz E., Oszukowski P., Paszkowski T., Pawelczyk L., Poręba R., Spaczyński M., Wielgoś M., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące stosowania progesteronu w ginekologii i położnictwie (2012). Ginekologia Polska, 83, 76-79.
- Euhus DM, Uyehara C. Influence of parenteral progesterones on the prevalence and severity of mastalgia in premenopausal women: a multi-institutional cross-sectional study. J Am Coll Surg. 1997 Jun;184(6):596-604. PMID: 9179116.
- Wypych K, Spiewankiewicz B, Sawicki W. Ocena zmian w endometrium u kobiet z cyklicznymi bólami gruczołów sutkowych [Evaluation of endometrial changes in women with cyclical mastalgia]. Ginekol Pol. 1995 Aug;66(8):451-6. Polish. PMID: 8675069.
- Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, pod red. S. Konturka, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2007
- Sánchez-Zamorano LM, Flores-Luna L, Angeles-Llerenas A, Ortega-Olvera C, Lazcano-Ponce E, Romieu I, Mainero-Ratchelous F, Torres-Mejía G. The Western dietary pattern is associated with increased serum concentrations of free estradiol in postmenopausal women: implications for breast cancer prevention. Nutr Res. 2016 Aug;36(8):845-54. doi: 10.1016/j.nutres.2016.04.008. Epub 2016 Apr 26. PMID: 27440539.
- Roy JR, Chakraborty S, Chakraborty TR. Estrogen-like endocrine disrupting chemicals affecting puberty in humans–a review. Med Sci Monit. 2009 Jun;15(6):RA137-45. PMID: 19478717.
